Trong khi các nhà sản xuất tự hào về sự đổi mới và khả năng tối ưu hóa quy trình sáng tạo nghệ thuật bằng AI, khán giả lại đối mặt với nỗi ám ảnh về sự thiếu chân thực, mất đi cảm xúc con người và tác hại của xuyên tạc văn hóa.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng thâm nhập sâu vào các lĩnh vực nghệ thuật tại Việt Nam, từ điện ảnh, âm nhạc đến hội họa và thiết kế, mang lại những thay đổi đột phá trong cách các sản phẩm nghệ thuật được sáng tạo và sản xuất. Với khả năng tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và thời gian, AI mở ra cơ hội cho các nghệ sĩ thử nghiệm những ý tưởng mới và tiếp cận khán giả rộng hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng AI thiếu kiểm soát và nghiên cứu chặt chẽ đã dẫn đến nhiều tranh cãi về chất lượng, đạo đức cũng như nguy cơ làm sai lệch lịch sử, bản sắc văn hóa dân tộc.
Xu hướng ứng dụng AI trong sản xuất nghệ thuật tại Việt Nam
Trên thế giới, trí tuệ nhân tạo đã và đang gây sửng sốt bởi độ thông minh của nó khi có thể dễ dàng vượt qua những kỳ thi sát hạch với độ khó cao như kỳ thi chứng chỉ hành nghề Y khoa tại Mỹ – USMLE, kỳ thi MBA của Đại học Pennsylvania – một khóa học về quản lý và điều hành của Giáo sư Christian Terwiesch.
Đối với nghệ thuật, những tác phẩm AI tạo ra thậm chí đã đạt được những giải thưởng trong các cuộc thi uy tín liên quan đến nhiếp ảnh, hội họa. Có thể kể đến như, tác phẩm ảnh “The Electrician” của tác giả Boris Eldagsen đã đoạt giải thưởng Sáng tạo tại cuộc thi SWPA 2023, bức tranh Théâtre D’opéra Spatial được Jason Allen đem đến triển lãm bang Colorado (Hoa Kỳ) và vinh dự đoạt giải Nhất tại lĩnh vực thiết kế đồ họa.
Tại Việt Nam, chúng ta cũng đang chứng kiến ngày càng nhiều sản phẩm âm nhạc, điện ảnh, nghệ thuật được sản xuất bằng AI xuất hiện trên thị trường những năm gần đây.
Trong lĩnh vực điện ảnh, AI hiện là công cụ đắc lực cho các ê-kíp làm phim với khả năng tạo hiệu ứng hình ảnh, tái tạo nhân vật, thậm chí thay thế diễn viên. Công nghệ CGI, AI Face và Visual AI VFX Engine được sử dụng để tạo hiệu ứng hình ảnh, tái tạo nhân vật, hoặc thậm chí thay thế diễn viên, như trong trường hợp của bộ phim Chốt đơn. Các công cụ như Adobe Firefly hay Stable Diffusion cũng hỗ trợ nhà làm phim tạo bối cảnh, kỹ xảo và poster phim chỉ trong vài giây.
Với lĩnh vực âm nhạc, các công cụ AI không chỉ nâng chất lượng hình ảnh, tạo hiệu ứng thị giác mà còn tái tạo giọng hát nhờ các công nghệ như Vocaloid, Deepfake. Điển hình, MV Em ơi ví dầu (Đan Trường) hay Mắt bão (Phạm Vĩnh Khương) đều đã sử dụng AI để tạo cảnh quay và hiệu ứng ấn tượng. Dự án Việt Nam – Hành trình xanh của nam ca sĩ Nguyên Vũ gồm 34 MV ca ngợi 34 tỉnh thành sau sáp nhập cũng được thực hiện 100% bằng AI để tái hiện địa danh và con người Việt Nam sinh động. Mới ra mắt ngày 7/8/2025 vừa qua, MV Kiếp sau vẫn là người Việt Nam cũng được xử lý bằng AI để tạo bối cảnh kết hợp quay hình thực của nghệ sĩ với nền xanh.
Tương tự, lĩnh vực hội họa & thiết kế thường xuyên ứng dụng AI nhằm mở rộng không gian sáng tạo. Các công cụ AI như MidJourney, DALL-E 2 hay Stable Diffusion đang thay đổi cách nghệ sĩ và nhà thiết kế tạo ra các sản phẩm nghệ thuật. Tối 22/5 tại TP.HCM, triển lãm “AIgorithm: Mã nguồn sáng tạo mới” lần đầu tiên ra mắt công chúng, trưng bày hơn 60 tác phẩm của 25 nghệ sĩ Trí tuệ nhân tạo (AI) quốc tế. Nhận địn về xu hướng sử dụng AI, giảng viên, họa sĩ Nguyễn Thu Thủy (Trường Khoa học liên ngành & Nghệ thuật của Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng: “Nếu biết sử dụng AI thì sẽ có một trợ lý hoàn hảo”.
Vấn nạn lạm dụng AI trong sản xuất phim, âm nhạc
Việc ứng dụng AI trong nghệ thuật Việt Nam cho thấy sức mạnh của công nghệ trong sáng tạo, nhưng cũng đặt ra câu hỏi về tính nguyên bản và vai trò con người trong quá trình tạo ra nghệ thuật. Việc lạm dụng AI thiếu kiểm soát, nghiên cứu chặt chẽ đã dẫn đến nhiều tranh cãi về chất lượng, đạo đức cũng như nguy cơ làm sai lệch bản sắc văn hóa dân tộc. Các trường hợp như bộ phim Chốt đơn, MV âm nhạc Kiếp sau vẫn là người Việt Nam những ngày gần đây là những minh chứng rõ rệt nhất của vấn nạn này.
Phim “Chốt đơn” gây tranh cãi vì sử dụng AI thay thế diễn viên thật
Bộ phim Chốt đơn đánh dấu lần đầu tiên điện ảnh Việt Nam sử dụng công nghệ AI để thay thế hoàn toàn hình ảnh và giọng nói của một diễn viên chính – hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên – trong vai Hoàng Linh. Đây là một bước đi táo bạo, thể hiện sự tiên phong của ê-kíp sản xuất, nhưng đồng thời cũng khơi mào một cuộc tranh cãi gay gắt về vai trò của AI trong nghệ thuật.
Đối với ê-kíp Chốt đơn, việc ứng dụng AI là một nỗ lực tự hào để cứu dự án sau hơn 200 ngày khủng hoảng sau khi hoa hậu Thùy Tiên bị khởi tố vào tháng 5/2025. Theo đó, công nghệ CGI, AI Face, AI Character và Visual AI VFX Engine đã được đội ngũ sử dụng để tái tạo nhân vật Hoàng Linh (ảo) với chiều cao, cân nặng và số đo gần giống Thùy Tiên, giúp bảo toàn mạch truyện và cảm xúc của tác phẩm.Đạo diễn Bảo Nhân và Namcito khẳng định đây không phải giải pháp tình thế mà là một quyết định đầu tư nghiêm túc, được Cục Điện ảnh cấp phép sau khi tham vấn pháp lý. Ông Đặng Trần Cường, Cục trưởng Cục Điện ảnh, ca ngợi đây là một bước tiến đáng ghi nhận, phù hợp với xu hướng công nghệ toàn cầu.
Tuy nhiên, phản ứng từ khán giả lại cho thấy một bức tranh trái chiều. Nhiều người bày tỏ sự thất vọng vì hình ảnh diễn viên chính Hoàng Linh do AI tạo ra bị cho là “đơ cứng”, “thiếu tự nhiên” và “giống nhân vật hoạt hình”. Đặc biệt, các cảnh đòi hỏi cảm xúc mạnh như khóc hay cãi vã được nhận xét là thiếu chiều sâu, gây cảm giác “thung lũng quái đản” (uncanny valley). Cảm giác này có thể hiểu là hiện tượng khán giả cảm thấy khó chịu khi nhân vật AI trông gần giống con người nhưng lại thiếu “chất nhân”.
Ngoài chất lượng sản phẩm, tranh cãi còn xoay quanh các vấn đề pháp lý và đạo đức trong sáng tạo nghệ thuật. Việc sử dụng hình ảnh gần giống Thùy Tiên mà không có sự đồng ý của cô làm dấy lên câu hỏi về quyền nhân thân. Luật sư Nguyễn Văn Hậu cảnh báo rằng hành động này có thể vi phạm pháp luật nếu ảnh hưởng đến uy tín cá nhân của diễn viên.
MV “Kiếp sau vẫn là người Việt Nam” gây phẫn nộ vì AI làm sai lệch lịch sử, văn hóa dân tộc
Sau bộ phim Chốt đơn, MV âm nhạc Kiếp sau vẫn là người Việt Nam tiếp tục nối dài chuỗi tranh cãi của khán giả trong việc sử dụng AI tạo sản phẩm nghệ thuật. Ca khúc nằm trong dự án nghệ thuật cộng đồng “Viet Nam Love”, có sự góp giọng của 4 ca sĩ nổi bật gồm Quốc Thiên, Dương Hoàng Yến, Quân A.P, Lâm Bảo Ngọc cùng NSND Thu Huyền.
Tuy nhiên, việc sản xuất, tạo hình ảnh và video trong MV bằng AI đã gây ra làn sóng phẫn nộ từ cộng đồng mạng cho sản phẩm này. Lý do chủ yếu xoay quanh những sai sót nghiêm trọng trong tái hiện lịch sử và văn hóa dân tộc Việt Nam của tác phẩm.
Trước đó trong quá trình quảng bá sản phẩm, ê-kíp sản xuất do đạo diễn Trần Thành Trung và đội ngũ AI của Phạm Vĩnh Khương dẫn dắt, bày tỏ niềm tự hào về việc kết hợp công nghệ AI với các cảnh quay thực tế để mang đến trải nghiệm thị giác mới lạ. MV được định hướng theo phong cách nghệ thuật gợi tả, ẩn dụ, nhằm khơi dậy niềm tự hào dân tộc mà không phải là một thước phim tư liệu lịch sử cụ thể.
Đạo diễn Phạm Vĩnh Khương nhấn mạnh: “Chúng tôi không tái hiện lịch sử mà tạo nên bức tranh tổng thể từ cảm hứng. Nếu sai, chúng tôi sẵn sàng sửa đổi để hoàn thiện.” Sự tiên phong này được xem là bước đi táo bạo, kết nối truyền thống với hơi thở hiện đại, đồng thời lan tỏa thông điệp yêu nước đến giới trẻ.
Song, sự đón nhận thực tế của khán giả cho thấy hiệu ứng truyền thông hoàn toàn trái ngược. Ngay sau khi được công chiếu, MV Kiếp sau vẫn là người Việt Nam đã vấp phải chỉ trích dữ dội vì những lỗi sai trầm trọng do AI gây ra, làm xuyên tạc các giá trị lịch sử và bản sắc văn hóa giàu đẹp của dân tộc.
Cộng đồng mạng chỉ ra hàng loạt sai sót điển hình như:Hình ảnh Hầm Đờ Cát trong chiến dịch Điện Biên Phủ không chính xác; cờ Tổ quốc sai quy chuẩn về kích thước; sai tên và vị trí các quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và Phú Quốc; họa tiết trống đồng bị làm méo mó; cảnh anh hùng Trần Quốc Toản bóp nát quả cam được đặt trong bối cảnh đồi núi thay vì đồng bằng như sử sách ghi lại. Chưa kể, trong MV còn tồn đọng hàng loạt “sạn” do AI tạo lỗi như mặt người thiếu tai mắt mũi, tay “mọc” từ nách, nón “hở đầu”;…
Những lỗi sai này khiến khán giả không khỏi phẫn nộ, cho rằng một MV mang tinh thần tự hào dân tộc, được sản xuất trong bối cảnh kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh đất nước mà lại thiếu sự tôn trọng và nghiên cứu kỹ lưỡng về lịch sử nghiêm trọng đến như vậy. Nhiều người để lại những bình luận bày tỏ sự thất vọng, ngán ngẩm:
– “Tại sao những sản phẩm đúng ra là “đáng tự hào” vì tinh thần yêu nước, yêu dân tộc, lại luôn bị phá hoại bởi AI và những kẻ lười nhác, qua loa sơ sài vậy.”;
– “Đây là văn hóa và lịch sử của nước nào chứ có phải của nước tôi đâu mà bảo tôi tự hào? Làm cái gì về văn hóa lịch sử, quảng bá dưới danh nghĩa “niềm tự hào văn hóa – lịch sử”, “yêu quê hương đất nước” thì nghĩa vụ truyền tải ĐÚNG và ĐỦ nó nặng nề lắm, không phải cứ cờ đỏ sao vàng là ngon, còn lại cái ruột nó vớ vẩn tào lao thế nào cũng được.”
Rõ ràng, công nghệ phát triển, sử dụng AI không xấu nhưng lạm dụng, cẩu thả lại là câu chuyện đáng buồn.Chốt đơn và Kiếp sau vẫn là người Việt Nam đều là những ví dụ điển hình cho thấy tiềm năng và rủi ro của việc ứng dụng AI trong việc sản xuất ra một sản phẩm nghệ thuật chân chính. Trong khi các nhà sản xuất tự hào về sự đổi mới và khả năng tối ưu hóa quy trình sáng tạo, khán giả lại đối mặt với nỗi ám ảnh về sự thiếu chân thực, mất đi cảm xúc con người và tác hại của xuyên tạc văn hóa.
Những tranh cãi này đặt ra một góc nhìn và bài học quan trọng: AI chỉ nên được sử dụng như một công cụ hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn sự sáng tạo và nghiên cứu kỹ lưỡng của con người. Để tránh lặp lại những sai lầm, ngành nghệ thuật Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng về sử dụng AI, đồng thời khuyến khích nghệ sĩ kết hợp công nghệ một cách có trách nhiệm, đảm bảo tôn trọng giá trị văn hóa và cảm xúc của khán giả.
Backstage News
