Một concert thành công không chỉ có sân khấu mãn nhãn và sự tỏa sáng của nghệ sĩ, quan trọng hơn cả là âm thanh sống động, chỉn chu. Trong chuyên mục “Người trong ngành” lần này, Backstage News trò chuyện cùng kỹ sư âm thanh Leo Ngo để khám phá những câu chuyện hậu trường và vai trò then chốt của kỹ sư âm thanh trong mỗi chương trình biểu diễn.
Trong phần 2 của bài phỏng vấn, kỹ sư âm thanh Leo Ngo sẽ chia sẻ thêm nhiều góc nhìn sâu sắc về nghề cũng như về trải nghiệm khi thực hiện các concert lớn trong năm qua tại Việt Nam.
Nội dung
Đọc thêm: Kỹ sư âm thanh Leo Ngo: Tôi sẽ đứng FOH cho đến khi nào không thể đứng được nữa (Phần 1)
Một khán giả thường chỉ để ý đến các âm thanh như giọng hát ca sĩ, nhạc nền, còn một kỹ sư âm thanh như anh sẽ “nghe” được điều gì trong mỗi concert?
Thật ra khi mix, tôi luôn đặt mình vào vị trí khán giả, nhưng là một khán giả “khó tính” hơn bình thường. Tùy vào venue, đối tượng người xem và tính chất chương trình, tôi phải điều chỉnh sao cho cảm xúc trong âm thanh chạm được đúng người.
Là kỹ sư âm thanh, tôi phải “đi trước” cảm xúc khán giả, đồng thời theo sát sân khấu từng giây. Khi hai bàn tay chỉ có thể điều khiển được 3-4 fader cùng lúc, tôi phải nhạy bén nhận biết micro nào đang hoạt động, micro nào sắp có vấn đề, tiếng nào đang bị ảnh hưởng từ loa monitor hay bị feedback, để xử lý kịp thời trước khi khán giả kịp nhận ra. Tôi cũng cần chuẩn bị sẵn tâm lý cho tiết mục tiếp theo, không được để bất kỳ khoảng trống nào theo timeline sự kiện.
Ngoài ra, tôi còn phải “nghe” cả những yếu tố khán giả không nghe ra: ví dụ hôm đó ca sĩ có thể bị xúc động, hồi hộp hay không đủ sức khỏe thì tôi sẽ tìm cách hỗ trợ để giọng họ vẫn vang, rõ và cảm xúc. Làm sao để khán giả không nhận ra sự cố, đó là thành công của tôi.
Liệu áp lực lớn nhất của một kỹ sư âm thanh trong khi sự kiện diễn ra có phải là việc mà mình phải lắng nghe và phải tập trung “đi trước” cả nghệ sĩ hay flow sự kiện?
Đi trước nghệ sĩ và flow chương trình chỉ là một phần rất nhỏ trong áp lực mà tôi đối mặt khi làm công việc này, đặc biệt là tại thị trường còn non trẻ như nước ta. Áp lực lớn nhất với tôi là những yếu tố mình không kiểm soát được, đặc biệt là sự cố bất ngờ trong lúc diễn ra chương trình, dù mình đã chuẩn bị rất kỹ. Như Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai (ATVNCG) Concert Day 6 vừa qua, mọi thứ đều đã được tổng duyệt kỹ lưỡng, nhưng cuối cùng sự cố mất điện vẫn xảy ra. Mình không phải người gây ra lỗi, nhưng vẫn phải chịu trách nhiệm cho chất lượng chương trình.
Bên cạnh đó còn có nhiều yếu tố khác như là áp lực về thiết bị. Đây là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến tôi. Hiện tại ở Việt Nam không thiếu những thiết bị hiện đại nhất, nhưng thiết kế hệ thống và kiểm soát chúng lại là một vấn đề khác. Hoặc tôi cũng sẽ có áp lực về tài chính khi làm các sự kiện có ngân sách giới hạn, ảnh hưởng đến chất lượng tổng thể từ thiết bị, kỹ thuật, đến cả nhân sự.
Tôi đã trải qua đủ thể loại áp lực khi làm việc với những nghệ sĩ hàng đầu như Hà Anh Tuấn, CL, Super Junior, BABYMONSTER, keshi, v.v. Suốt hai mấy năm làm nghề tôi luôn tìm cách xoay chuyển và vượt qua từng khó khăn, vậy nên tôi tin sau này tôi cũng vẫn sẽ vượt qua được những áp lực đó thôi.
Trong các concert như ATVNCG hay Chị Đẹp, quy mô và yêu cầu kỹ thuật về âm thanh khác nhau thế nào so với concert cá nhân như của Hà Anh Tuấn hay keshi?
Đó là một câu hỏi hay. Tôi làm việc với Hà Anh Tuấn hơn 10 năm rồi, nên có thể nói khá rõ về sự khác biệt. Show của Hà Anh Tuấn yêu cầu kỹ thuật về cảm nhận âm nhạc, sự tinh tế trong phối âm, trong khi các concert như ATVNCG lại đặt nặng về mặt kỹ thuật phân phối âm thanh, dàn trải không gian, và setup hệ thống micro cho từng nghệ sĩ.
Liệu có sự khác biệt nào giữa tiêu chuẩn kỹ thuật âm thanh của nghệ sĩ quốc tế và Việt Nam?
Sự khác biệt lớn nhất là tư duy làm việc. Nghệ sĩ quốc tế rất rõ ràng, họ biết họ cần gì, yêu cầu cụ thể từng thiết bị, và họ mong muốn mình cung cấp đúng như vậy. Họ không cần hơn, chỉ cần đủ và đúng.
Còn ở Việt Nam, khi nhận được rider của nghệ sĩ quốc tế, rất nhiều đơn vị lại… thay thế thiết bị. Mà thay bằng cái gì thì đôi khi chính người thay cũng không hiểu chức năng của thiết bị đó. Làm vậy thì không chỉ không đúng, mà còn mất uy tín của những người làm nghề trong nước, ekip quốc tế sẽ đánh giá là mình không hiểu nghề.
Trong khi làm show cho nghệ sĩ quốc tế, tôi thấy dễ hơn vì chỉ cần làm đúng những gì họ yêu cầu. Còn với show Việt Nam, cái khó là đôi khi người làm production còn chưa hình dung rõ mình cần gì, nên kỹ thuật không thể chuẩn bị chính xác. Kỹ thuật là sự chính xác, nhưng nếu production chưa có định hình cụ thể thì mọi thứ rất khó.
Khi nãy chúng ta đã nói đến việc ATVNCG Concert Day 6 gặp phải điều kiện thời tiết không thuận lợi và sự cố mất điện. Anh và team đã làm thế nào để vượt qua thử thách đó?
Với sự cố mất điện, điều đầu tiên tôi nghĩ là ekip phải giữ được sự bình tĩnh. Mất điện là sự cố không ai mong muốn và thường xảy ra rất bất ngờ. Nếu ở FOH mà hoảng, nghệ sĩ hoảng, thì khán giả cũng sẽ hoảng theo. Nên trong concert Day 6, khi gặp sự cố điện, tôi nói ngay với đạo diễn Đinh Hà Uyên Thư, hay với đạo diễn ánh sáng Long Kenji là: “Bình tĩnh đi em.”
Điều tiếp theo là phải lập tức thông báo cho khán giả biết có sự cố đang xảy ra. Sự minh bạch sẽ giúp khán giả không bị hoang mang. Và Day 6 là một minh chứng: khán giả vẫn ở lại với nghệ sĩ và ekip, dù phải chờ gần hai tiếng để xử lý xong sự cố mất điện.
Và cũng chính khoảnh khắc đó, khi ai cũng thấy nghệ sĩ trên sân khấu nhưng không nghe được gì, thì mới nhận ra âm thanh quan trọng thế nào. Nhưng dù sao cũng phải nói là mình “được Tổ độ”, rất may mắn vì không có thiệt hại đáng kể trong ngày hôm đó và mọi người đều có thể về nhà an toàn.
Sự cố mất điện xảy ra vào giữa concert, còn thực tế trời đã mưa to từ trước khi sự kiện diễn ra. Được biết, nghệ sĩ đã không sử dụng in-ear trong concert. Anh có thể chia sẻ thêm về những phương án thực hiện chương trình trong điều kiện khắc nghiệt như vậy không?
Nghệ sĩ không dùng in-ear là quyết định của tôi ngay trước concert. Khi thấy mây đen kéo đến, tôi đã bàn bạc với đạo diễn Đinh Hà Uyên Thư rằng: “In-ear sẽ không dùng được”. Lý do là bộ in-ear quá nhiều dây jack, rủi ro hư hỏng cao trong mưa, và nếu bị hỏng, nghệ sĩ không nghe gì được sẽ ảnh hưởng toàn bộ concert.
Tôi chọn “hy sinh” phần loa monitor chống nước trên sân khấu. In-ear chỉ dùng cho những tiết mục thật sự cần như những tiết mục đơn ca, vì nếu nghệ sĩ sai nhịp thì FOH cũng không “cứu” được. Còn như các tiết mục đồng ca, bè phối, chúng tôi ở FOH đã hỗ trợ tối đa bằng các kỹ thuật chuyên môn.
Ngoài ra, tôi cũng có yêu cầu nghệ sĩ chuyển từ headset sang mic cầm tay. Vì headset rất nhạy, nếu ướt thì không có cách nào thay đầu mic, còn mic cầm tay thì vẫn thay được. Số lượng thiết bị hôm đó rất lớn, hơn bốn mươi bộ cả chính lẫn backup, nên phải tính toán để giữ thiết bị cho thời điểm quan trọng.
Ngày hôm đó là một trong những ngày cực nhất của tôi không chỉ về kỹ thuật mà còn là tinh thần. Tôi làm việc gần như 200% công suất, không chỉ mix mà còn phải đưa ra giải pháp, hướng dẫn A2, hỗ trợ đạo diễn, giúp nghệ sĩ giữ nhịp và giữ kết nối với khán giả.
Mưa thì không ai ngăn được, nhưng mình có thể chủ động ứng biến. Dù các bạn A2 hay kỹ sư monitor chưa từng gặp sự cố này, nhưng cuối cùng mọi người đều cố gắng cùng nhau xử lý. Tôi xem đó là một trải nghiệm không bao giờ quên và cũng là bài học quý sau hơn 20 năm làm nghề.
Anh đã từng làm các show diễn lớn ở trong nước cũng như hợp tác với các đối tác quốc tế, anh nghĩ sao về ngành kỹ thuật âm thanh tại Việt Nam hiện nay? Trong tương lai ngành này cần những điều kiện gì để phát triển hơn nữa?
Ngành kỹ thuật âm thanh ở Việt Nam theo tôi vẫn là một ngành tự phát, do nhu cầu xã hội tạo ra chứ chưa có hệ thống đào tạo bài bản. Tư duy làm nghề của nhiều bạn vẫn còn nhỏ lẻ, kiểu “đụng đâu xử lý đó”, chứ chưa tiếp cận theo hướng khoa học hay tiêu chuẩn quốc tế.
Vấn đề lớn nhất hiện nay là thiếu nền tảng kiến thức đúng. Nhiều bạn chỉ học qua truyền miệng, nhưng chưa chắc những kinh nghiệm đó là đúng, có khi còn sai lệch. Âm thanh là một ngành kỹ thuật, không thể làm theo cảm tính được. Nó cần sự chính xác, kiến thức nền tảng vững và hiểu sâu về thiết bị, nguyên lý.
Tôi nghĩ, nếu có điều kiện phát triển hơn, Việt Nam cần có những người thầy thật sự chất lượng, vừa có kinh nghiệm, vừa có kiến thức chuyên môn được kiểm chứng, được đào tạo bài bản để hướng dẫn thế hệ trẻ. Chúng ta đang rất cần những người thầy có kiến thức đúng, biết hệ thống hóa và truyền đạt. Nếu có được đội ngũ này, ngành âm thanh sẽ phát triển bền vững hơn.
Anh có lời khuyên nào thực tế dành cho những bạn trẻ đang muốn theo đuổi nghề kỹ sư âm thanh?
Lời khuyên thực tế nhất là phải kiên trì, rất kiên trì. Không có con đường tắt nào cả, bạn phải thực sự yêu nghề và bền bỉ theo đuổi.
Bên cạnh đó, tôi nghĩ điều quan trọng nữa là biết tôn trọng người khác. Tôi luôn tôn trọng tất cả những người tôi làm việc cùng, từ đồng nghiệp đến các bạn trẻ mới vào nghề. Tôi chưa bao giờ xem họ là đối thủ. Thay vì dành thời gian rảnh để bàn tán, phán xét người khác, hãy chọn tận hưởng cuộc sống của mình như đi chụp chim, thư giãn, hoặc làm những điều tích cực hơn.
Nếu có thể thay đổi một điều trong cách mọi người nhìn nhận vai trò của người làm nghề âm thanh, anh mong muốn điều gì?
Thực tế là khán giả thường chỉ quan tâm đến sân khấu, ánh sáng, visual – những thứ “wow” dễ thấy hơn là chất lượng âm thanh. Nhưng với những chương trình mà tôi làm cùng team, âm thanh luôn được đặt lên hàng đầu. Tất nhiên, tôi không dám nói show của tôi là tiêu chuẩn, nhưng tôi cảm thấy đó là một áp lực tích cực, vì mỗi show tôi làm đều phải chỉn chu và tạo được trải nghiệm tốt nhất cho khán giả.
Tín hiệu tích cực là hiện nay, âm thanh đã bắt đầu được quan tâm hơn. Nhưng tôi vẫn mong khán giả “khó tính” hơn với âm thanh, đừng dễ dãi như với các show miễn phí. Khán giả khó hơn thì đội ngũ kỹ thuật như chúng tôi mới có động lực nâng chất lượng lên nữa.
Đối với anh, nghề âm thanh này là gì và nó có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống của anh?
Âm thanh đối với tôi là máu thịt. Tôi có thể tạm ngừng nghe nhạc sau một show, nhưng nếu không động đến thiết bị, không được mix, không được làm nghề trong một thời gian, tôi sẽ cảm thấy như bị “cấm thở”. Tôi từng thử phụ giúp gia đình quản lý công ty, nhưng cuối cùng vẫn phải quay lại với nghề. Tôi thấy mình thuộc về âm thanh, không tách ra được.
Thay mặt Backstage News, cảm ơn anh Leo đã dành thời gian thực hiện bài phỏng vấn này. Chúc anh có nhiều sức khoẻ và ngày càng thành công trong sự nghiệp!
Backstage News
