Vi phạm bản quyền nói chung và trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật nói riêng vẫn là một vấn nạn nhức nhối của thị trường Việt Nam.
Mới đây, trong khảo sát của Liên minh chống vi phạm bản quyền châu Á – CAP, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ cao về vi phạm bản quyền qua dịch vụ phát nội dung online, mạng xã hội hay tin nhắn trực tuyến. Trong đó, 41% vi phạm qua nền tảng mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin. Tỷ lệ sử dụng các nền tảng vi phạm bản quyền như trang web lậu cũng chiếm tới 61%.
Theo khảo sát, những hành vi vi phạm bản quyền phổ biến là livestream, phát trực tiếp trên mạng xã hội, website; sao chép nguyên trạng nội dung đã phát; cắt ghép, chỉnh sửa các video… sau đó đăng tải trái phép lên internet. Có thể thấy, việc vi phạm bản quyền trên môi trường số đang diễn ra công khai trên nhiều nền tảng.
Nội dung
Vi phạm bản quyền trong âm nhạc
Trong lĩnh vực âm nhạc, theo thống kê của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, số lượng vụ xâm phạm bản quyền hay quyền tác giả đang có xu hướng tăng. Hình thức vi phạm diễn ra tràn lan và ngày càng đa dạng, từ sử dụng tác phẩm không xin phép trong các MV, các ứng dụng nghe nhạc trực tuyến, đến biểu diễn chưa cấp phép trong các sự kiện âm nhạc, concert, liveshow…
Cách thức vi phạm cũng ngày càng phức tạp, từ sử dụng nguyên tác phẩm mà không xin phép đến việc cắt, ghép, xử lý lại tác phẩm gốc để tránh bị phát hiện.
Thời gian gần đây, sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng số, đặc biệt là mạng xã hội đã thúc đẩy trào lưu ‘cover’ trở nên thịnh hànhh, thu hút sự tham gia của các nghệ sĩ chuyên và không chuyên. Tuy nhiên, việc cover ca khúc cũng được ví như “con dao hai lưỡi” trong trường hợp nghệ sĩ sáng tạo quá đà, làm méo mó cả về nội dung lẫn tinh thần của bài hát. Bên cạnh đó việc tùy tiện sử dụng ca khúc để cover mà không xin phép tác giả là hành vi vi phạm luật sở hữu trí tuệ.
Nhạc sĩ Nguyễn Minh Cường, “cha đẻ” của nhiều bản hit như “Hoa nở không màu”, “Vươn lên Việt Nam”,… cho biết anh đã nhiều lần cảnh báo các ca sĩ trẻ khi cover ca khúc của mình mà không xin phép, đăng lên mạng làm kỉ niệm nhưng lại bật chức năng kiếm tiền. Cùng quan điểm, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cho rằng, các ca sĩ khi cover bài hát phải xin phép trực tiếp tác giả hoặc xin phép thông qua Trung tâm bảo vệ quyền tác giả tại Việt Nam để được sử dụng tác phẩm, đồng thời thực thi nghĩa vụ quyền tác giả theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Vi phạm trong lĩnh vực phim ảnh
Đối với lĩnh vực điện ảnh, truyền hình, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền tác phẩm điện ảnh và phim truyền hình Việt Nam Quản Văn Minh cho biết, hiện nay xảy ra nhiều hành vi quay lén phim, cắt ghép vi phạm bản quyền nội dung phim. Những đối tượng này giờ đây không đưa toàn bộ nội dung phim hay những đoạn dài lên các hội, nhóm như trước kia mà cắt thành nhiều clip ngắn. Người xem chỉ cần lướt qua các phân đoạn đó là gần như đã nắm rõ nội dung chính của bộ phim.
Đáng chú ý, hầu hết tài khoản đăng tải phim quay lén đều là tài khoản mới lập. Có hàng trăm tài khoản như vậy cùng đăng tải những video ngắn liên quan tới phim lên mạng dù không được phép của nhà sản xuất. Những hành động vi phạm bản quyền như trên đã gây tổn thất nặng nề cho nhà sản xuất, các tác giả làm phim.
Điển hình, vào cuối tháng 1/2024, công an tỉnh Quảng Bình đã khởi tố, bắt giữ nhóm điều hành trang phim lậu Bilutv.net. Các đối tượng này thuê máy chủ lưu trữ phim đặt tại nước ngoài, rồi dùng các công cụ như điện thoại, máy tính bảng, laptop phát tán phim từ năm 2019 tới nay. Tính trung bình mỗi tháng các đối tượng thu từ 80 – 100 triệu đồng tiền quảng cáo nhờ nội dung lậu…
Nhức nhối vi phạm bản quyền ở Việt Nam
Đến nay, Việt Nam đã tham gia 7/8 Điều ước quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan. Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 17/2023 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan. Tuy nhiên, nhìn vào bức tranh toàn cảnh của bản quyền cùng sự phát triển của internet, các nền tảng số, mạng xã hội hiện nay, những vấn đề liên quan tới bản quyền trên không gian mạng lại càng trở nên khó kiểm soát.
Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) Phạm Thị Kim Oanh cho rằng, dù đã có nhiều nỗ lực từ phía các cơ quan quản lý, thực thi, nhưng tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường kỹ thuật số ở Việt Nam vẫn đang diễn ra ngày càng phức tạp.
Theo bà Oanh, rất khó xác định và xử lý hành vi vi phạm trên môi trường số, đặc biệt là các trường hợp có yếu tố nước ngoài. Ngoài ra vẫn còn nhận thức chưa đầy đủ của cá nhân, tổ chức về vai trò của quyền tác giả, quyền liên quan, ý thức chấp hành pháp luật chưa cao của không ít cơ quan, tổ chức và cá nhân. Vẫn còn nhiều đối tượng vì lợi ích cá nhân mà ngang nhiên xâm hại tới quyền lợi hợp pháp của tác giả.
Bà Oanh cho rằng: “Việc xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan còn hạn chế, chưa đủ sức răn đe, ngăn ngừa; việc phối hợp giữa các cơ quan thực thi chưa hiệu quả.”
Trong khi ấy, các chuyên gia quốc tế cho rằng, việc ngăn chặn vi phạm bản quyền trên môi trường số là cuộc chiến hết sức phức tạp và khó khăn. Vì vậy, cần nhiều giải pháp, trong đó có việc nâng cao nhận thức người dùng và kiên quyết ngăn chặn, gỡ bỏ những nền tảng vi phạm.
Ngoài ra, người sử dụng mạng xã hội có thể dùng quyền năng của mình để báo cáo với các nhà cung cấp nền tảng mạng xuyên biên giới để kịp thời phát hiện và đánh dấu bản quyền với những video, clip vi phạm, góp phần “dọn rác” trên không gian mạng cũng như bảo vệ sự phát triển lành mạnh của thị trường âm nhạc Việt Nam.
Backstage News
Theo Báo Đại Đoàn Kết, Nhân Dân
